Δεν έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί ΔΕΝ υπάρχουν μνημειακά έργα, όπως γέφυρες, υδραγωγεία ή θέατρα αρχαίας Ελληνικής προέλευσης; Κατά κανόνα όταν επισκεπτόμαστε αρχαία στην Ελλάδα εννοούμε ναούς ή υπολείμματα ναών ουδέποτε όμως δημόσια έργα ή κτίρια. Και αλήθεια, έχετε επισκεφτεί ποτέ έναν Ελληνικό ναό, ο οποίος δεν είναι… λευκός; Αντιθέτως, όλα τα Ρωμαϊκά είναι.. κεραμιδί!

Γιατί; Λοιπόν! Δεν είναι τόσο απλό και το μυστήριο παραμένει ακόμα και σήμερα άλυτο! Ο Έλληνες γνώριζαν και τα τούβλα και τα κεραμίδια. Αλλά η Ελλάδα έχει κυρίως… πέτρα! Και προτιμούσαν τα άφθονα ασβεστολιθικά πετρώματα. Το μάρμαρο και οι μυκηναϊκοί ογκόλιθοι ήταν προορισμένα για να χρησιμοποιηθούν για μεγάλα έργα.

Αντιθέτως για τις κατοικίες τους οι αρχαίοι Έλληνες δεν διακρίνονταν για τις επιλογές τους. Επειδή ήταν κατασκευασμένες από ευτελή υλικά δεν διασώθηκαν. Τα μεγάλα κτίσματα όμως χτισμένα με μάρμαρο (Παρθενών) ή άλλο είδος ντόπιας πέτρας (Ολυμπία) στέκουν (σχεδόν) ακόμα.

Πολλοί ναοί και αρχαία κτίσματα έχουν καταρρεύσει και τα δομικά τους υλικά είναι διάσπαρτα στο έδαφος, ενώ άλλοι έχουν επιβιώσει. Πάρα πολλά όμως Ρωμαϊκά κτίσματα αν και νεώτερα βέβαια υπάρχουν και είναι λειτουργικά ακόμα και σήμερα και χωρίς κανενός είδους συντήρηση.

Το Ρωμαϊκό υδραγωγείο της Πάτρας (στις φωτογραφίες με τον χθεσινό απογευματινό μουντό καιρό) υφίσταται από τον 2ο αιώνα μ.Χ. κατασκευασμένο από τον Αυτοκράτορα Αδριανό και λειτουργούσε έως το… 1874! Πώς άντεξε τόσους αιώνες, όπως και άλλα τόσο μεγάλα και σπουδαία κτίρια (Κολοσσαίο);

Οι Ρωμαίοι έχτιζαν με τούβλα και όχι τόσο με πέτρες. Η μετάβαση στο τούβλο δομικά είναι ένα τεράστιο βήμα. Διότι λόγω των μικρών διαστάσεων του μπορεί να χρησιμοποιηθεί εν είδει πάζλ στην κατασκευή, σε αντίθεση με την πέτρα, η οποία περιορίζεται από τις διαστάσεις της (ελάχιστη λειτουργική διάσταση 35 – 50 εκ.).

Ως εκ τούτου είχαν την μοναδική ευχέρεια δόμησης και ανάπτυξης αρχιτεκτονημάτων με περισσότερες μορφές. Και για να είναι συγκεκριμένος με καμπύλες. Τόξα, θόλοι και αψίδες δεν υφίστανται στην αρχαία Ελληνική αρχιτεκτονική. Μόνο οριζόντια και κάθετα στοιχεία. Και όπου υπάρχει κυκλικός ναός (Δελφοί, ναός Αθηνάς) είναι στην ουσία μικρά ευθύγραμμα τμήματα ενωμένα σε κυκλική διάταξη και αυτό μόνο σε κάτοψη.


Αλλά το τούβλο δεν είναι τόσο ισχυρό όσο η πέτρα. Πώς άντεξε; Οι Ρωμαίοι είχαν εφεύρει (και εδώ είναι το άλυτο μυστικό) το Ρωμαϊκό σκυρόδεμα! Ενώ η αντοχή του είναι περίπου δέκα φορές μικρότερη του σημερινού δεν διαβρώνεται από τις καιρικές συνθήκες, αλλά ούτε και από το αλάτι της θάλασσας! Σε συνδυασμό με ένα επίσης λιγότερο ανθεκτικό υλικό, όπως το τούβλο επειδή και τα δύο παρουσιάζουν την μοναδική ιδιότητα να ανθίστανται στον χρόνοι κατάφεραν να επιβιώσουν!

Αυτό είναι εντυπωσιακό και καταδεικνύει ακόμα μία φορά πως στη ζωή επιτυγχάνουν οι ανθεκτικοί και όχι οι καλύτεροι. Και πως όταν πολλοί λιγότερο ισχυροί συνδέοντα μεταξύ τους με ανθεκτικούς στο χρόνο δεσμούς μπορούν να τα καταφέρουν πολύ καλύτερα από ισχυρούς με χαλαρούς δεσμούς (κίονες).

Γι’ αυτό λοιπόν οι Ρωμαίοι!

Σημ. 1: Δεν επεκτείνομαι περισσότερο ούτε και θα ήθελα να αναλύσω τεχνικά και επιστημονικά το θέμα. Ήθελα απλώς να σας προκαλέσω το ενδιαφέρον, όταν επισκέπτεστε ένα μνημείο, Ελληνικό ή Ρωμαϊκό να το παρατηρήσετε.

Σημ. 2: Μόλις το 2017 κάποιοι ερευνητές πανεπιστημίων ανακοίνωσαν πως πλησιάζουν στην επίλυση της μυστικής συνταγής του Ρωμαϊκού σκυροδέματος. Γνωστό είναι πάντως πως οφείλεται σίγουρα σε πολύ υψηλό βαθμό στο γεγονός πως προστίθετο και ηφαιστειακή τέφρα, κάτι, το οποίο ισχύει και σήμερα. Αλλά δεν ήταν το μόνο.

Σημ. 3: Ακροθιγώς αναφέρω για επιπλέον δημιουργικό προβληματισμό, πως το τεχνικό επίτευγμα οφείλεται αρχικά στον Αύγουστο, ο οποίος το 27 π.Χ. περίπου ξεκίνησε ένα εκτεταμένο πρόγραμμα για την επισκευή παλαιών μνημείων και την ανέγερση νέων, και οι οικοδόμοι χρησιμοποίησαν αποκλειστικά ηφαιστειακή τέφρα από μια απόθεση ονομαζόμενη Pozzolane Rosse, μια ροή τέφρας, η οποία εκτινάχθηκε πριν από 456.000 χρόνια από το ηφαίστειο Alban Hills, 12 μίλια νοτιοανατολικά της Ρώμης αλλά και στην Ρωμαϊκή… γραφειοκρατία. Δεν ήταν δυνατόν να υλοποιηθεί ένα τόσο μεγάλης έκτασης πρόγραμμα χωρίς αυτήν! Το τελευταίο είναι το εκπληκτικότερο και το πλέον απρόσμενο σημείο του άρθρου!